Welke betekenis heeft de cilinder bij contactlenzen?

De cilinder van contactlenzen is naast sfeer en asrichting een belangrijke waarde voor de optimale aanpassing van uw lenzen aan uw refractieafwijking. Hij wordt door de opticien of oogarts bepaald en in uw contactlenzen verwerkt.

Hebt u last van een verkromming van het hoornvlies (astigmatisme), dan hebt u contactlenzen met cilinder (afgekort cyl of zyl) nodig om deze refractieafwijkingen te corrigeren. Er is sprake van een verkromming van het hoornvlies, wanneer het oppervlak van het hoornvlies (cornea) niet gelijkmatig gewelfd is, maar rotatiesymmetrisch gekromd is, en dus torisch gevormd is. Stel u zich een voetbal waarop iemand zit, waardoor die bal verschillende krommingen vertoont. Door de verschillende krommingsstralen ontstaan er twee meridianen met verschillend brekingsvermogen. Daardoor belanden lichtstralen niet in een brandpunt, maar in brandlijnen op het netvlies (retina). De verkromming van het hoornvlies wordt daarom ook astigmatisme genoemd. Een sferische contactlens zou maar een van deze lijnen op een brandpunt op het netvlies kunnen weergeven, daarom vereist de correctie twee verschillende waarden.

Dit leidt tot een wazig zicht, dat niet verholpen kan worden met een visueel hulpmiddel tegen bijziendheid (myopie) of verziendheid (hyperopie). In elk geval komt astigmatisme vaak samen met een van deze refractieafwijkingen voor.

De cilinder bij contactlenzen

Voor de correctie van de refractieafwijking worden torische contactlenzen gebruikt. Zij corrigeren de onregelmatige vorm van het hoornvlies met een verschillend brekingsvermogen in verticale en horizontale richting. Op die manier corrigeren ze het zicht door een verkromd hoornvlies zodanig, dat de lichtstralen worden gebundeld op één brandpunt op het netvlies, zoals gewenst. De cilinder die daarvoor nodig is, wordt uitgedrukt in dioptrie. Deze waarde wordt gewoonlijk voorafgegaan door een min-teken. De gradatie gebeurt in stappen van 0,25 dpt.

Een verkromming van het hoornvlies tot -0,5 dpt is normaal en beperkt het gezichtsvermogen niet. Kleinere oneffenheden op het hoornvlies worden in de meeste gevallen gecorrigeerd door de contactlenzen, doordat ze vlak op het oog liggen. Daarom is er geen correctie met torische lenzen nodig. Pas wanneer de gemeten waarde hoger dan -0,5 dpt is, hebt u contactlenzen met cilinder- en aswaarde nodig. Voor de bepaling van de cilinder stelt een oogarts of opticien in de refractie (de  refractieprocedure) vast of er een verkromming van het hoornvlies aanwezig is. Daarvoor wordt zowel het minimale als het maximale brekingsvermogen van het oog vastgesteld. Een sterke kromming van het hoornvlies, die verder gaat dan de normale vorm, heeft dan ook een groter brekingsvermogen bij een kleinere radius van het hoornvlies tot gevolg.

Maar niet alleen de cilinder speelt voor contactlenzen een rol bij astigmatisme. Er is nog een andere waarde nodig: de asrichting (afgekort ax of ach). Deze waarde beschrijft de asrichting van de verkromming van het hoornvlies. Die wordt aangeduid met graadwaarden tussen 0° en 180°, volgens twee rechte lijnen die haaks op elkaar staan. 180° (met dezelfde betekenis als 0°) in horizontale positie en 90° in verticale positie.

Contactlenzen met cilinder en asrichting moeten bijzonder zorgvuldig door een opticien worden aangepast. Zodra de lens niet gecentreerd is en slechts minimaal draait, klopt de aspositie niet meer en wordt de verkromming van het hoornvlies niet juist gecorrigeerd. Dan kunt u ondanks de correcte waarden van uw contactlenzen niet scherp zien. Eventueel kan dit leiden tot klachten zoals hoofdpijn of vermoeide ogen. Schakel daarom steeds een vakman in om torische lenzen aan te passen, en verander ook daarna niet van merk van contactlenzen zonder overleg. Bestelt u online, vermeld dan enkel de waarden die u terugvindt op de verpakking van uw contactlenzen of in uw huidige contactlenspas .